Geplaatst op 15 oktober 2015

Op 14 oktober 2015 vond er een hoorzitting plaats over het onderwerp ´geldschepping door commerciële banken´. De panelsamenstelling zorgde er echter voor dat het niet resulteerde in een evenwichtige discussie. Vandaar dat ik mij genoodzaakt voelde om onderstaande nabeschouwing te schrijven:

Op 14 oktober 2015 was het eindelijk zover! Voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis werd binnen de muren van het Parlement het geldscheppende privilege van commerciële banken ter discussie gesteld. Dit alles gebeurde naar aanleiding van het Burgerinitiatief Ons Geld. 

De hoorzitting bestond uit twee blokken. Tijdens het eerste blok kregen de initiatiefnemers van het burgerinitiatief het woord, bestaande uit Luuk de Waal Malefijt, Martijn Jeroen van der Linden, en Edgar Wortmann van de stichting Ons Geld, evenals George van Houts namens de theatergroep De Verleiders. Het tweede blok was gereserveerd voor de ‘deskundigen’. Opvallend was de boeiende discussie tussen Klaas van Egmond, Hoogleraar Geowetenschappen en SER-lid, die volmondig de kant van het burgerinitiatief koos, en de vier andere deelnemers die kritischer waren over de voorstellen van de initiatiefnemers.

De initiatiefnemers kregen helaas niet de gelegenheid om te reageren op de geventileerde kritiekpunten. En dat is jammer. Er werden namelijk behoorlijk wat discutabele claims gemaakt, waarvan ik er een aantal hieronder heb uitgelicht:

Wat is geld in essentie?

‘’Geld is een claim.’’ (Dirk Bezemer, Universitair Hoofddocent RUG)

De eerste discussie die ontstond was tussen Bezemer en Van Egmond en ging over de vraag wat geld nu in essentie is. Net als de meeste mainstream economen is Bezemer namelijk van mening dat geld een claim is en dit daarom alleen als zodanig in omloop kan worden gebracht. Iets waar Van Egmond het fundamenteel mee oneens is. Volgens hem is geld gewoon een sociaal construct wat niet perse in de vorm van schuld in omloop hoeft te komen.Een zienswijze die op gelijke voet staat met die van Stephen Zarlenga (monetair historicus), die hier het volgende over zegt:

´´Money is an instrument, a tool for handling claims and debts. The claims and debts, however, are not ‘in’ the money, but are constituted in a mutual relation between a claimant and a debtor. Money thus is not identical with claims and charges. Money is a social medium indeed. Language, for example, ‘is’ not communication, but is a tool for verbal communication. Money need not be something owed and due, it’s what we use to pay something owed and due. Money and debt are two different things, that is why we have different words for them. We pay our debt with money.´´

Bezemer reageert met het tegenargument dat het fenomeen ‘geld als schuld’ al zo oud is als de Sumerische kleitabletten én dat hij er historisch gezien geen precedent voor ziet om geld en kredietverstrekking van elkaar te scheiden:

‘’Ik zie er historisch geen precedent voor om geld en kredietverstrekking te scheiden.’’ (Dirk Bezemer, Universitair Hoofddocent RUG)

Dit is simpelweg niet waar en ik zou Bezemer dan ook willen adviseren om het historisch en antropologisch werk van Stephen Zarlenga te bestuderen. In zijn meer dan 700 pagina’s tellende boek ‘The Lost Science Of Money’ beschrijft Zarlenga namelijk alle geldsystemen die in het verleden hebben bestaan. Wat blijkt: niet alleen hebben er in het verleden wel degelijk dergelijke geldsystemen bestaan, maar deden deze ook zeer zeker niet onder voor geldsystemen zoals we die vandaag de dag kennen.  

Economische groei

Ook ontstond er tussen beide heren een discussie over een uitspraak die Van Egmond maakte. Van Egmond stelt namelijk dat wanneer je een geldstelsel hebt waarin de bulk van het geld schuldvrij in circulatie wordt gebracht door de overheid, dat de overheid zelfs verplicht is om zo nu en dan geld bij te maken, omdat bij een groeiende economie anders de prijzen gaan dalen. Volgens Bezemer is dit de omgekeerde wereld. Bezemer claimt namelijk dat je éérst krediet nodig hebt wil je de productieve capaciteit van de economie vergroten. Wat hij hiermee bedoelt is dat het dus niet zo is dat economische groei een gegeven is en je daar met monetair beleid ‘achteraan kunt hollen’ door vervolgens de geldhoeveelheid te vergroten.

Zelf vind ik deze discussie een valse dichotomie. Ten eerste omdat economische groei zowel met schuldvrij geld als kredietgeld gerealiseerd kan worden. Ten tweede omdat het één het ander niet hoeft uit te sluiten. Je kunt namelijk ook een hybride geldsysteem implementeren, waarin het bulk van het geld schuldvrij in omloop komt, maar waarin ook ruimte is voor kredietgeld. En dit is ook precies wat (o.a.) stichting Ons Geld voorstelt. 

Vertekenen van standpunten

Wat mij ook opviel gedurende de hoorzitting was de onwetendheid (of desinteresse?) over de voorstellen van stichting Ons Geld bij de meeste deelnemers aan het tweede blok, zowel van de kant van de banken en de wetenschap, als van de politiek. Zo bleef Bezemer vasthouden aan het idee dat in het alternatieve geldsysteem dat stichting Ons Geld voorstelt, geld nog steeds als krediet geschapen wordt, met als enig verschil dat de overheid dan de geldpers in handen heeft in plaats van de banken. En dat is opmerkelijk, want onze zusterorganisatie Positive Money heeft hem er in het verleden al eens op gewezen dat dit geen correcte weergave van de voorstellen is.  

Monetarisme

‘’Centrale banken hebben dit in de jaren 70/80 al geprobeerd, zonder succes.’’ (Jan Marc Berk, hoogleraar, divisie directeur DNB, SER-lid)

Naast Bezemer bleek ook dhr. Berk van de DNB de voorstellen van stichting Ons Geld niet serieus te hebben bestudeerd. Zo stelt hij dat soortgelijke monetaire experimenten ook al in de jaren 70/80 zijn geprobeerd, zonder succes. Berk gaat er namelijk vanuit dat wat stichting Ons Geld beoogt hetzelfde is als monetarisme, wat simpelweg niet het geval is.

Hardnekkige mythes

‘’Historie heeft aangetoond dat het niet verstandig is om de overheid aan de geldpers te laten zitten.’’

Ook kwam Berk met een aantal mythes die keer op keer de revue passeren tijdens dit soort discussies over het geldstelsel. Bijvoorbeeld de claim dat de monetaire geschiedenis ons leert dat het niet verstandig is om de overheid aan de geldpers te laten zitten. Er zijn echter diverse publicaties te vinden die dit soort mythes met de grond gelijk maken. (1) (2)

Burgerinitiatief Ons Geld verdient eerlijke discussie!

In het huidige geldsysteem creëren banken dus het merendeel van ons geld ‘uit het niets’. Iets wat veel mensen merkwaardig vinden. Toch heeft dit ook een functie. Namelijk het overbruggen van mismatches tussen spaarders en leners. Ik zie het huidige geldsysteem dan ook niet als iets wat inherent slecht is. Wel ben ik van mening dat het vigerende geldsysteem in zijn huidige vorm onhoudbaar is en dat een fundamenteel debat over ons geldstelsel meer dan nodig is. Het liefst eentje zonder economische dogma’s, ongefundeerde kritiek en misinterpretaties van elkaars ideeën. Die dragen namelijk niet bij aan een zinvolle gedachtewisseling. 

Niels Verduijn

Teamlid stichting Ons Geld

Noten

1. Berk haalt als voorbeeld de hyperinflatie in Zimbabwe en de Weimarrepubliek aan. Hier speelden echter tal van andere factoren een rol: https://positivemoney.org/2015/12/hyperinflation-how-the-wrong-lessons-were-learned-from-weimar-and-zimbabwe-a-history-of-pqe-part-2-of-8/
2. https://www.reuters.com/article/idUS220076557720120904